Milattan önceye dayanan kök boya ve dek sanatı, kumaşların üzerinde yaşatılıyor
MARDİN – Mardin’de varlığı milattan öncesine dayanan kök boya ve dek sanatı basmakalıplarla kumaşların üzerinde işlenerek can buluyor.
Mardin’in Artuklu ilçesi Medrese Mahallesi’nde bulunan Çok Emelli Toplum Merkezi (ÇATOM)’da Mezopotamya Ovası’nda M.Ö 3500 ve 4000 yıllarına dayanan kök boya kumaşlarda hayat bulmaya devam ediyor. Günümüzdeki çağdaş dövme anlayışından çok farklı olarak klâsik dövme anlayışı olan dek, rahmeti simgeleyen başak motifleri ile artık insanların bedeninde değil, yeniden kumaşta yaşatılıyor.
ÇATOM’un faaliyetlerinden bahseden Medrese Mahallesi ÇATOM Yöneticisi Dilek Sınavu, “1996 yılından bugüne kadar Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde GAP aksiyon planı sonucunda ortaya çıkan, aslında çok özel dev üzere toplumun yükseliş merkezine işaret eden kalkınma çalışmaları odaklı bir merkez. Ancak bu merkezin çok değerli bir özelliği daha var. ÇATOM, bayanlara aslında hem meslek öğretip hem de yanı sıra istihdam alanına iştirake dayanak noktasında bir köprü misyonu görüyor. Bu yıl devir içerisinde 20 program tamamlanmış oldu. Bu 20 programın içerisine de kampanya projeleri de almak gerekir” dedi.
Kök boya ile basmakalıp desenlerin üretimi ve dek sanatı ile ilgili bilgi veren Sınavu, “Bunun bir özelliği Mardin’i en hakikat biçimde anlatıyor olmasıdır. Mardin tarihi motifleri aslında buraya inove ve modernize edilmiş bir çalışma Artuklu, Selçuklu ve Abbasiler devirlerine ilişkin motifler ahşap kalıplara alınıyor ve kök boya yardımıyla kumaşa yansıtılıyor. Bir çalışma dek çalışması yörede teyzelerimizde amcalarımızda bol bol gördüğümüz Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde ancak her bir simgenin bir hikayesinin olduğu dek çalışması yapılıyor. Bu da bir inovasyon çalışması ve kumaşa yansıtılıyor. Bir tane söylemek gerekirse rahmet damlası ve biz bunun aslında bölgede bir rahmet getirdiğine inanıyoruz. Dek burada da mesela birlik ve beraberliği simgeleyen bir simge bulunmaktadır. Aslında dekte başak simgesi rahmeti temsil eder. O yüzden çok ağır kullanılır. Kök boyanın tarihçesine bakıldığı vakit M.Ö. 3.500’lü yıllara dayandığı da görülmektedir. Hem Kurtalan hem de Mezopotamya Ovası’nda” diye konuştu.
Baskı programında gelir getirecek faaliyet dahilinde 20-25 bayanın iştirak sağladığını kaydeden Sınavu, “Benim saatlerde en dokumacılığı konfeksiyon ve ikramlık eşya bazında kullanılıyor. Aslında burada şunu da söylemekte yarar olacaktır. Teknik atölyeyle de bir fiil işbirliği yapıyoruz. Tek keseler oluşturuluyor ve yeniden bir inovasyon çalışması olan bir çalışma iğne oyasının iki tane motifi içerisinde konuluyor ve teknik atölyenin konuklarına ikram ediliyor” formunda konuştu.
Öğrencilerin her çeşit faaliyete yatkın olduklarını söyleyen usta öğretici Hamdiye Çoktan, “Öğrencilerim genelde baskı yapıyorlar. Dikiş dikenler, el işi yapanlar var. İğne oyası yapanlar oluyor. Onlarla bir bütün olmuşuz. Daima bir eksikliğimizi tamamlıyoruz birlikte. Bu da büyük bir mutluluk” dedi.