Dünyanın izlediği Amerikan seçimlerine saatler kala, anketlere nazaran adaylar ortasındaki fark hâlâ bıçak sırtı. Anketler seçim gecesi sonucun netleşmesinin uzun sürebileceğine, gergin bir oy sayım süreci yaşanabileceğine işaret ediyor. 5 Kasım öncesinde 75 milyondan fazla Amerikalı oyunu erkenden kullanmayı tercih etti. Bunlardan 40 milyondan fazlası şahsen oy kullanırken, yaklaşık 34 milyon seçmen de posta yoluyla tercihini bildirdi.
‘UTANGAÇ SEÇMEN’
– ABD Lider Yardımcısı Kamala Harris, temmuz ayında Demokrat Parti ulusal kongresinde resmen aday ilan edilmesinden sonra yapılan neredeyse tüm anketlerde, rakibi Cumhuriyetçi Donald Trump ile ortasındaki farkı açamadı. Son anketlerde de Harris yüzde 48 oyla, yüzde 47 alan rakibi Trump’ın önünde az farkla kalmaya devam ediyor.
– Lakin anketler sonucu varsayım etmede aldatıcı olabiliyor. Trump’ın evvel 2016, sonra da 2020’de anketlerde iddia edilenden çok daha fazla oy alması bunun örneği. Hakikaten Cumhuriyetçi adayın 3. defa girdiği Başkanlık yarışında da anketleri yanıltması mümkün. Bunun bir sebebi, “utangaç seçmen” olarak isimlendirilen ve anketlerde Trump’a oy vereceğini belirtmekten çekinen büyük bir küme destekçisinin bulunması.
KİLİT EYALETLER
– Seçime saatler kala sürpriz bir anket sonucu açıklandı. 2016 ve 2020’de Trump’ın büyük farkla kazandığı Iowa eyaletinde yapılan son ankete nazaran Kamala Harris, 3 puan farkla öne geçti. Yeni anket, eyaletteki bayanların büyük oranda Harris’i, erkeklerin ise Trump’ı desteklediğini de ortaya koydu.
– Anketlerin değer arz ettiği nokta, her iki adayın da kazanabileceği 7 salıncak eyalet. Son anketlerde salıncak eyaletlerdeki farklar çok az; lakin 7 eyaletin 5’inde Trump ufak farklarla Harris’in önünde görünüyor. Farkın açık olmaması, ortalamaya bakarak hangi adayın kazanacağını varsayım etmeyi neredeyse imkânsız hale getiriyor. Örneğin büyük nüfuslu eyaletlerden Pennsylvania’da Trump, Harris’in 1 puan farkla önündeyken Wisconsin ve Michigan’da yarışı Harris önde götürüyor.
ÇİNLİ KURUM TRUMP DİYOR
– Çin’in Fudan Üniversitesi ABD seçim sonuçlarıyla ilgili simülasyon sonuçlarını yayınladı. Buna göre Trump seçimleri kazanıyor. Simülasyon sonuçlarına nazaran Trump Michigan, Ohio, Pennsylvania, Florida ve Wisconsin’i kazanacak; Harris Georgia, Arizona ve Kuzey Carolina’yı kazanacak. Fudan Üniversitesi’nden birebir takım daha evvel de 2016 Tayvan seçimi, 2018 ABD ara seçimleri, 2018 Tayvan mahallî seçimleri, 2020 Tayvan seçimi, 2020 ABD başkanlık seçimi ve 2024 Tayvan seçimi için gerçek kestirimlerde bulunmuştu. Rusya-Ukrayna savaşını da bilmişlerdi.
TRUMP ALANDA HARRIS TV’DE
– Demokratların adayı Kamala Harris, Atlanta eyaletinde düzenlediği mitingin akabinde dün gece NBC televizyonunda yayınlanan “Saturday Night Live” isimli güldürü programına katıldı. Harris, skeçlerde kendisini canlandıran oyuncu Maya Rudolph ile bir arada seyircilere “oy verin” bildirisi verdi. Seçim süreci boyunca mitinglerde pek çok ünlü oyuncu ve müzikçinin takviyesini alan Harris’in lider yardımcısı adayı Tim Walz ise Pennsylvania’da müzikçi Alicia Keys ile sahneye çıktı. Harris, son büyük mitingini 30 Ekim’de, 6 Ocak 2020 Kongre baskını öncesinde eski Lider Donald Trump’ın konuşma yaptığı Beyaz Saray yakınlarındaki Ellipse Parkı’nda vermişti.
– Cumhuriyetçilerin adayı eski Lider Donald Trump ise kampanya sürecinin son saatlerinde kazananı belirleyecek kritik eyaletlerde ağır mesaisini sürdürüyor. Cumhuriyetçi aday Carolina ve Virginia’da destekçileriyle buluştu; yıllardır Demokratların kalesi olarak bilinen Virginia eyaletinde seçimi kazanacağını öne sürdü. İletilerinde iktisat vurgusuna yük veren Trump, kendisinin vazifeye seçilmesi halinde Amerikalı çalışanların kaidelerinin düzeleceği kelamını verdi. Trump göçmen aykırısı bildirilerini tekrarladığı mitinglerinde Joe Biden idaresini ülkeyi “kaçaklarla” doldurmakla suçladı. Eski Lider, seçime 24 saat kala salıncak eyaletlerin en büyüklerinden olan ve kazananı belirlemede büyük rol oynaması beklenen Pennsylvania’da büyük bir miting düzenlemeyi planlıyor.
BAHİS PİYASASI HAREKETLİ
– ABD’de bahis siteleri de seçim iddialarında kıymetli bir yer kaplıyor. Datalara nazaran, kelam konusu sitelerde bahis oynayanların değerli bir kısmı Trump’ın kazanacağını düşünüyor. Kripto ticaret platformu Polymarket ve İngiltere merkezli iki büyük bahis platformu Sporting Index ve Betfair Exchange’de Trump’ın kazanma mümkünlüğü yüzde 59 civarında görünüyor. En büyük ABD borsalarından biri olan Kalshi’de ise Trump’ın kazanma mümkünlüğü 48 saatte yüzde 64’ten yüzde 56’ya düştü. Kalshi’ye göre, Amerikalılar başkanlık seçimleri için yasal olarak 123 milyon dolardan (4 milyar Türk Lirası) fazla bahis oynadı. Bu yılki seçim periyodunda bahislerin fazla ilgi görmesinin bir nedeni de ABD’de birinci defa yasal hale getirilmesi nedeniyle oldu.
SEÇİM SİSTEMİ NASIL İŞLİYOR
– Dört senede bir Kasım ayının birinci salı günü yapılan ABD başkanlık seçimlerinde, “en çok oyu alan aday kazanır” kuralı işlemiyor. Bunun nedeni Başkan’ın direkt halk oyuyla değil, 538 üyesi bulunan “seçiciler kurulu” tarafından belirlenmesi.
– Ülkede 50 eyalet bulunuyor ve bir eyalette yarışı önde bitiren aday o eyaletin tüm seçiciler kurulu delegelerinin sahibi oluyor. Başkanlığı kazanmak içinse 270 ve üzeri seçiçiler kurulu oyunu almak gerekiyor.
– Her eyaletin nüfusunun büyüklüğüne göre belirlenmiş seçiçiler kurulu üyesi var. California 54 ile en fazla oya sahipken; Wyoming, Alaska ve Kuzey Dakota ve Washington üzere seyrek nüfuslu eyaletlerin üç oyu bulunuyor.
– Örneğin bir aday Teksas’ta rakibini yalnızca bir oy farkla geçse bile bu eyaletin seçiciler heyetindeki 40 delegesinin tamamını alıyor. Bu sistemde bir adayın, ülke genelinde daha az oya sahip olmasına rağmen, seçiciler kurulu oyu yüksek eyaletlerde yarışı kazanarak lider olması mümkün. Gerçekten 2016’da Donald Trump, yaklaşık üç milyon daha az oy almasına rağmen Hillary Clinton’ı bu türlü yenmişti.
– Birçok eyalet her seçimde dengeli bir formda birebir partiye oy veriyor. Bu yüzden lider adayları tüm ülke çapında seçmenleri kazanmaya çalışmak yerine, oyların her iki tarafa da gidebileceği “salıncak eyaletleri” hedefliyor. Anketlere nazaran bu yıl yarışın en çekişmeli geçmesi beklenen eyaletler Arizona, Georgia, Michigan, Nevada, Pennsylvania ve Wisconsin.
– Çok düşük bir ihtimal olsa da teknik olarak iki adayın eşit sayıda delege kazanması durumunda başkanı ABD Kongresinin alt kanadı olan Temsilciler Meclisi seçiyor. Ülke tarihinde bu yalnızca bir defa, 1824’te yaşandı.
– Amerikalılar 5 Kasım’da tıpkı vakitte Kongre’nin alt kanadı Temsilciler Meclisi’nin üyelerini ve Senato’nun üçte birini belirleyecek. Kongre’de partilerin dağılımı, liderin siyasetlerinin ne kadarını hayata geçirebileceği üzerinde büyük tesiri var.