Gazeteci Filiz Gazi, kitabında cemaatlerin içerisindeki bayanlara odaklanıyor.
“Filiz, meyyitin ölü yıkayıcısına teslim olduğu üzere teslimiyet isteniyor. İstiyorlar ki hiç soru sorma, düşünme. Deniyor ki mürşidi olmayanın mürşidi şeytandır.”
Bu cümleler gazeteci Filiz Gazi’nin geçen aylarda Tekin Yayınevi’nden çıkan ‘Görünmeyen Cemaat-Mürideler İsmailağa, Menzil, Süleymancılar’ kitabından. Gazi, kitabı hazırlarken datalardan ve duyumlardan sıyrılmış, cemaatlerin içerisinde vakit geçirerek artık örneğine az rastladığımız bir araştırmacı gazetecilik yapıtı çıkarmış ortaya.
Tarikat ve bayan, çocuk denildiğinde bilhassa seküler kesimde birinci akla gelen cinsel istismar ve bayanın özgürlüğü üzere mevzular oluyor. Buna önyargı demek yaşanan örnekler nedeniyle haksızlık olsa da Gazi, kendisinin de belirttiği üzere hususa dışarıdan üstenci bir gözle sırf skandallara odaklanarak değil, içeride olup bitenleri manaya ve tüm gerçekliği ile anlatma gayreti içerisinde anlatıyor sıkıntıyı okuyucusuna.
Titizlikle hazırlanan kitap sizi evvel cemaat ve tarikatların tarihinde dolaştırıyor. Böylece kökenlerini, Anadolu’daki var olma kıssalarını, Osmanlı’daki pozisyonlarını ve nihayetinde bugünkü durumlarını görebiliyorsunuz.
‘MÜRİT CESET ÜZERE OLMALI’
Filiz Gazi, kitabına ismi geçen üç cemaatin İsmailağa, Menzil, Süleymancılar ve öteki Türkiye’de etkin büyük cemaatlerin büyük çoğunluğunun Nakşibendilik’e bağlı olduğunu anlatarak başlıyor. Nakşibendilik’te mürit-mürşit ortasındaki bağ temeldir. Bu inanca nazaran “Bir mürit Allah yoluna lakin mürşidin kılavuzluğunda gidebilir.” İşte kitaba nazaran, cemaatlerdeki kilit nokta da burada başlıyor; sonsuz bir bağlılık isteniliyor.
Görünmeyen Cemaat: Mürideler – İsmailağa Menzil Süleymancılar, Filiz Gazi, 280 syf., Tekin Yayınevi, 2024. 15 sene bir cemaate bağlı yaşadıktan sonra ayrılan bir bayan bu bağlı olma durumunu şöyle anlatıyor: “En başta sana ne diyor biliyor musun? ‘Mürşidi olmayanın mürşidi şeytandır.’ Bu ne demek? Allah’a, cennete kavuşmak için mürşide gereksinimin var. ‘Eğer bu dünyada bir mürşidin yoksa şeytan seni daha çabuk kandırır’ deniliyor. Seni bu türlü bağlıyor mu, bağlıyor. Ondan sonra ‘tam teslim olacaksın’ diyor. ‘Ölünün yıkayıcıya teslim olduğu üzere teslim olacaksın.’ ‘Teslim olmazsan istersen bu yolda 50 yıl kal hiçbir gayeye ulaşamazsın’ diyor. Bir insan Allah’a teslim olur değil mi? Sen Allah’ın yarattığı kula teslim oluyorsun.”
Bir diğer bayan ise, “Mürit ceset üzere olmalı” kelamlarıyla anlatıyor bu durumu.
‘BU BAYANLARIN NASIL BİR HAYATI OLABİLİR?’
Kadınların cemaatlere neden katıldıkları, cemaatlerin bayan örgütlenme yapıları da soruna dair değerli datalar sunuyor. Kimi bayanlar, dindar, muhafazakar alanlardan gelen bayanların cemaatlere katılma sebebini bir çeşit toplumsallaşma faaliyeti ya da statü kazanma arayışı olarak yorumluyor. Zira toplumsallaşma konusunda ailelerinin müsaade ettikleri tek alanlar bu cemaatler. Örneğin hayatının bir kısmını Süleymancılar içinde geçiren bir bayan bu durumu şöyle anlatıyor: “Kadınların birden fazla okuma yazma bilmiyor. Toplumsal aktivitesi, okuma yazması olmayan bir bayanın her günü kocasına yemek yapmakla geçiyor. Bir taraftan çocuk doğuruyor ve onların bakımı başlıyor. Bu bayanların nasıl bir hayatı olabilir?”
Başka bir bayan ise cemaatlerin bayan örgütlenmelerine dair şu bilgileri veriyor: “Bir ağ kurulmuş Filiz. Benim bu mahallede 3-4 bayan görevlendirilmiş. Yeşilpınar’da bir bayan, Gazi’de bir bayan, Arnavutköy’de bir bayan. Çatalca’ya kadar kol var. Çabucak çabucak 70’den fazla kürsü var. Kürsü dediğim mahalleler. 70’den fazla görevlendirilmiş bayan var. Onun ismi da ‘ders başı’ oluyor. Bu bireyler büyük hocaya sormadan çarşıya pazara bile çıkamazlar. Her şeyi ona soruyorlar; kız istemeye gideceksin, onu dinlerdin. Konut alacaksın ona sorarsın. Ondan müsaadesiz bir şey yapamazsın.”
SIK DUŞ ALDIĞIMIZ İÇİN ‘CİNSEL MÜNASEBET’ İMASI YAPILDI
Kitapta, ismi geçen cemaatlerde bulunmuş bayanların tecrübelerini okuma imkanı da buluyorsunuz.
Süleymancılar’dan İsmailağa Cemaati’ne geçen 20’li yaşlarında genç bir bayan kendisini cemaate “vakfettiğini” belirterek yaşadıklarını şöyle anlatıyor: “1 yıl medrese eğitimi aldım. Ben vakıfeydim. Evlenmeme koşulu vardı. Kendini vakfediyorsun rahibe üzere. 12 ayda toplasan tahminen 10 sefer dışarı çıkmışımdır. Küçücük bir yerde 10 bayandık. Eğitim aldığınız devirde en fazla ayda 1 defa dışarı çıkma hakkınız vardı. Televizyon hala yok. Ben cep telefonu kullandığım için, Facebook sayfam olduğu için tekraren uyarıldım. Başımızdaki bayan feciydi. Her hafta kaç defa duş aldığımızı hesaplardı. Birbirimizle cinsel münasebetimiz olduğunu ima ederdi sık duş aldığımız için.”
‘İNSANLARIN ORTASINDA TELEFONLA KONUŞUYORSUNUZ, GÜLÜYORSUNUZ’
İsmailağa Camii İmam Hatîbi Salih Topçu’nun her hafta sistemli olarak yapılan sohbetlerde verdiği vaazlar bayanların anlatımlarını doğruluyor. “Mahmut Efendi cemaati, İsmailağa cemaatidir. Efendi hazretlerimiz yanımda demiştir: Bana bak sen beni rezil ediyorsun, sana hakkımı helal ediyorum fakat bu kapıyı rezil etmeye hakkın yok! Yerken, giyinirken, konuşurken çok dikkat edeceksiniz. Bir hanım var, toplum içinde telefonla konuşuyor. İnsanların ortasında telefonla konuşuyorsunuz, gülüyorsunuz beşerler arasında! O denli beşerler bilirim ki, kolunu kırsanız toplumda telefonunu kaldırmaz.”
“Çok fazla gülmek kalbi öldürür. Senin çok hareketli olman, oynak olman, esnek olduğunu gösterir. Yerleşik olmadığını gösterir. Hareketsiz bir halde konuşursan o senin yerleşik olduğunu gösterir.”