Harry Baker
Yeni bir araştırmanın ortaya koyduğu kadarıyla, megalodon köpekbalığı o kadar büyük ve güçlüydü ki, sırf birkaç ısırıkta bir katil balinayı yutabiliyordu ve okyanuslarda yüzen en süratli köpekbalığıydı. Eldeki bulgular, uzun müddettir soyu tükenmiş olan köpekbalığının fosilleşmiş dişlerinden ve omurlarından elde edilen datalara dayanan yeni bir 3 boyutlu model sayesinde açığa çıktı ve bu, bilim beşerlerine, makûs şöhretli ‘süper yırtıcının’ boyutuna, hızına ve beslenme biçimine dair şimdiye kadarki en isabetli bakış imkânını sunuyor.
ANTİK DENİZLERİN EFENDİSİ
Megalodon (Otodus megalodon), Dünya’daki okyanuslarda yüzen en büyük köpekbalığıydı. Birinci sefer günümüzden yaklaşık 23 milyon yıl evvel ortaya çıktı ve muhtemelen büyük beyaz köpekbalıklarının ortaya çıkması yüzünden yaklaşık 2.6 milyon yıl evvel soyu tükendi. Megalodon da çağdaş köpekbalıkları üzere kolay kolay fosilleşmeyen kıkırdaklı bir iskelete sahipti, bu nedenle antik leviathan* hakkında bildiklerimizin büyük kısmı, yaklaşık 15 santimetre uzunluğundaki fosilleşmiş dişlerden ve birkaç âlâ korunmuş omurdan kaynaklanıyor. Sonuç itibariyle, aslında bilim insanları bu doruktaki avcıya ait sonlu bilgiye sahipler.
Araştırmacılar, yeni yayınlanan çalışmalarında, Belçika’da ortaya çıkarılan son derece düzgün korunmuş haldeki bir vertebral kolondan ve ABD’de bulunan bir küme dişten elde edilen ölçümleri bir ortaya getirerek, megalodon iskeletinin kaba bir imajını oluşturdular. Bunun akabinde, takım boşlukları doldurmak ve megalodonun kemiklerini saran yumuşak doku ölçüsüyle ilgili iddialar yürütmek maksadıyla bir büyük beyaz köpekbalığının (Carcharodon carcharias) beden taramalarını kullandı. Akabinde, bilim insanları bu dataları araştırmacıların bu devasa canavarın bilinmeyen hayatına göz atmak için kullanabilecekleri halde, dijital ortamda yine yapılandırılmış bir 3 boyutlu megalodon yaratmak maksadıyla birleştirdiler.
Araştırmacılar, Science Advances mecmuasında 17 Ağustos günü yayınlanan makalelerinde, bu modele dayanarak, “Yetişkin bir O. megalodonun günümüzde yaşayan rastgele bir köpekbalığı çeşidinden daha yüksek mutlak süratlerde yüzebileceğini ve çağdaş tepe avcılarının avını büsbütün tüketebileceğini varsayım ediyoruz” diyorlar: “Ulaştığımız sonuçlar, O. megalodonun okyanuslar ortası bir muhteşem yırtıcı olarak büyük bir çevresel rol oynadığını ortaya koyuyor.”
DEVASA BOYUTLARA SAHİPTİ
Üç boyutlu model, megalodonun büyük ihtimalle yaklaşık 16 metre uzunluğa ulaştığını açığa çıkardı. Karşılaştırmak için, dünyadaki en büyük yaşayan köpekbalığı olan balina köpekbalığı (Rhincodon typus) olağan şartlarda yaklaşık 10 metre uzunluğa ulaşabilir ve büyük beyaz köpekbalıkları yaklaşık 5 metre uzunluğa kadar büyür. Araştırmacılar, daha evvelki varsayımların, megalodonun yaklaşık 20 metre azamî uzunluğa ulaşabileceğini düşündürdüğünü ve bunun hâlâ mümkün olabileceğini lisana getirdiğini aktarıyorlar.
Bu modele nazaran, megalodonun kestirimi kütlesi, yaklaşık 10 Afrika filine muadil biçimde 67.9 ton idi. Model, bunun yanı sıra dev köpekbalığının ağzının büyük ihtimalle 1.7 metre genişliğe ulaştığını ve çenesini ne kadar geniş açtığına bağlı olarak ısırığının büyüklüğünün 1.2 ilâ 1.8 metre ortasında olduğunu ortaya koydu.
Araştırmacılar, megalodonun boyutunu ve kütlesini inceledikten sonra, ne kadar hızlı yüzebileceğini iddia etmek maksadıyla onu 28 canlı köpekbalığı tipi ile karşılaştırdılar. Ulaştıkları sonuçlar, megalodonun teorik olarak rastgele bir canlı köpekbalığından daha süratli biçimde, saatte 5 km civarında ortalama bir yüzme suratında yol alabileceğini ortaya çıkardı. Buna rağmen, en yüksek suratının ne olabileceği şimdi muhakkak değil.
Megalodonun boyutlarını kestirim etmeleri, araştırmacıların devasa yırtıcının beslenme biçimini daha isabetli biçimde anlamalarını sağladı. Araştırma grubu, şayet megalodonun midesi günümüzün büyük beyazları üzere besin zincirinin doruğundaki köpekbalıklarının mideleriyle benzeri bir oranda bedenini kaplıyorsa, behemoth’un** midesinin yaklaşık 9,605 litre hacme sahip olabileceğini düşünüyor ve bu büyüklük yaklaşık 60 banyo küvetinin hacmine denk.
KATİL BALİNALARI ‘ATIŞTIRIYORDU’
Hâl böyleyken, megalodonun aç karnına yiyebileceği en büyük av, muhtemelen yaklaşık 8 metre uzunluğa dek büyüyebilen ve yaklaşık 6.6 ton tartıya sahip olan günümüzün katil balinalarına (Orcinus orca) emsal bir şey olabilirdi. Araştırmada aktarıldığı kadarıyla, megalodonun devasa ağzının boyutları hesaba katıldığında, devasa avcı bu derece büyük bir avı beş ısırıkta süratlice yiyebilirdi.
Hatta megalodon daha büyük avları da yakalamış olabilir; şayet avladıysa, yemeğinin tamamını yiyemeyeceği için yalnızca en besleyici kısımları yemeyi tercih etmiş olabilir. Daha eski araştırmalar, megalodonun bir hayvanın tamamını yemekten çok, mesela sperm balinalarının yüzlerinden ısırıklar almış olabileceğini savunuyor. Bununla birlikte, megalodonun böylesi büyük öğünleri çok sık yemek zorunda kalması da pek olası görünmüyor.
Araştırmacılar, büyüklüğüne ve yüzme suratına bakarak, megalodonun her gün yaklaşık 98 bin kalori tüketeceğini düşünüyorlar; bu ölçü, bir büyük beyaz köpekbalığının gereksinim duyacağından neredeyse 20 kat fazla. Bu, çok fazla yiyecek üzere görünse de aslında düşündüğünüz kadar değil. Megalodon büyük ihtimalle yüklü biçimde güç açısından güçlü yağ birikimleri barındıran deniz memelileri ve yüzmelerine yardımcı olan büyük ve yağlı karaciğerlere sahip olan öteki köpekbalıklarıyla beslendi. Araştırmaya nazaran, bu yüzden, bir katil balina üzere büyük bir şey yemek, megalodona yaklaşık iki ay boyunca muhtaçlık duyacağı gücün tamamını ve tahminen de daha fazlasını sağlıyor olmalıydı.
Bilim insanları, bu seyrek lakin büyük öğünlerin, yüksek yüzme suratı sayesinde rekor vakitlerde tamamlayacağı devasa okyanuslar ortası göçler sırasında megalodonu hayatta tutabileceğini düşünüyorlar. Araştırmacılar, dünya çapındaki bu büyük seyahatlerin büyük ihtimalle devasa köpekbalıklarının antik okyanuslara hâkim olmasını sağladığını belirtiyorlar.
*Leviathan, Tanah’ta yer alan Eyüp Kitabı, Yeşaya Kitabı ve Amos Kitabı’nda ismi geçen deniz canavarıdır. Eyüp Kitabı’nda bahsedilen Leviathan, Antik Kenan mitolojisinde ilah Baal Hadad tarafından mağlup edilmiş ilkel bir canavar olan Lotan’dan etkilenmiştir.
**Behemoth, dinozorla timsah ortası özelliklere sahip olan, en çok da su aygırına benzeyen mitolojik bir yaratıktır. Kemikleri bronzdan daha sert, bacakları kalın demir borular üzeredir.
Yazının özgünü Live Science sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)