Son günlerde sigorta uyuşmazlıklarına ait tazminat talepleri için Sigorta Tahkim Komitesine başvurmadan evvel arabuluculuk kuralı getirileceği ulusal ve toplumsal medyada sıkça lisana getirilmektedir.
Tahkim ve arabuluculuk birbirinin iş yükünü azaltmak için değil mahkemelerin iş yükünü azaltmak için kurulmuştur.
Sigorta Tahkim Kurulu yılda yaklaşık 600 bin uyuşmazlığı 3 ay üzere kısa bir müddette dava açılmasına gerek kalmaksızın çözmektedir. Bu kadar kısa bir mühlet içinde çözülen bir uyuşmazlığın bir de arabuluculuğun önüne getirilmesini zarurî kılmanın neye hizmet edeceği anlaşılamamaktadır.
Dava kuralı arabuluculuğun getirilmesinin gayesi yargının iş yükünü azaltmak ve vatandaşların haklarına daha erken kavuşmasını sağlamak olduğuna nazaran, tahkim kaidesi arabuluculuğun getirilmesinin emeli sanki nedir diye düşünüldüğünde hiçbir karşılık verilememektedir. Çünkü Sigorta Tahkim Kurulu da aslında arabuluculuk üzere alternatif bir uyuşmazlık tahlil tekniğidir. Tahkim ve arabuluculuk birbirinin iş yükünü azaltmak için değil mahkemelerin iş yükünü azaltmak için kurulmuştur.
Sigorta uyuşmazlıklarından doğan tazminat alacakları arabuluculuğa uygun değildir.
Sigorta uyuşmazlıkları nedeniyle tazmini talep edilen ziyanların tespiti talep edilen tazminat ölçüleri, sigortalı yahut tazminat alacaklısı tarafından evvelden tespit edilemeyen lakin yargılama sırasında uzman aracılığıyla tespit edilebilmektedir. Örneğin bir trafik kazası sonucunda malul kalan bir kişi daima ve süreksiz iş göremezlik ziyan ölçüsünü evvelden bilemez. Tekrar trafik kazası sonucu ölen bir kişinin takviyesinden mahrum kalan bir kişi takviyeden mahrum kalma ziyanını özel ve teknik bir hesaplama yapılmadan ziyan ölçüsünü tespit edemez. Bu nedenle ziyan görenler arabuluculuk görüşmelerinde sigorta şirketi ile hangi ölçü üzerinden muahedesi gerektiğini bilemez. Gerçekten bu çeşit tazminat alacakları Sigorta Tahkim Komisyonı ve mahkemelere açılan davalar belgisiz alacak davası olarak açılmaktadır. Yargıtay da istikrar kazanmış kararlarında bu cins davaların bilinmeyen alacak davası olarak açılabileceğine vurgulamıştır. Münasebetiyle arabuluculuk görüşmelerinde ziyan görenlerim hak ettiği tazminat ölçüsünden daha az bir tazminat ölçüsüne razı olması kuvvetle beklenen olacaktır.
Sigorta tazminat alacakları için tahkim kuralı arabuluculuğun getirilmesi Anayasa’ya ters olur.
Dikkate alınması gereken bir konu da, sigorta tazminatları bakımından ziyan görenlerin önünde zati yasal zarurî bir alternatif uyuşmazlık müracaat formülü bulunmaktadır. Şöyle ki; 5684 Sayılı Sigortacılık Kanunu Unsur 30/13 uyarınca “Sigorta Tahkim Kuruluna gidilebilmesi için, sigortacılık yapan kuruluşla uyuşmazlığa düşen kişinin, uyuşmazlığa bahis teşkil eden olay ile ilgili olarak sigortacılık yapan kuruluşa gerekli müracaatları yapmış ve talebinin kısmen ya da büsbütün olumsuz sonuçlandığını belgelemiş olması gerekir. Sigortacılık yapan kuruluşun, müracaat tarihinden itibaren onbeş iş günü içinde yazılı olarak yanıt vermemesi de Komiteye müracaat için kafidir.”
Ayrıca 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu Unsur 97 uyarınca, “Zarar görenin, mecburî mali sorumluluk sigortasında öngörülen sonlar içinde dava yoluna gitmeden evvel ilgili sigorta kuruluşuna yazılı müracaatta bulunması gerekir. Sigorta kuruluşunun müracaat tarihinden itibaren en geç 15 gün içinde başvuruyu yazılı olarak cevaplamaması yahut verilen karşılığın talebi karşılamadığına ait uyuşmazlık olması halinde, ziyan gören dava açabilir yahut 5684 sayılı Kanun çerçevesinde tahkime başvurabilir.” KTK m. 97 ve SK m. 30 uyarınca, dava ve tahkim yoluna gitmeden evvel sigorta şirketine başvurma ve bu müracaat sonrasında 15 gün bekleme zaruriliği, alternatif uyuşmazlık tahlil prosedürlerinden olan MÜZAKERE yolunun mecburî hale getirilmesi biçimidir. Yani sigorta tazminatları bakımından ziyan görenlerin önünde aslında hala yasal zarurî bir alternatif uyuşmazlık müracaat usulü bulunmakta olup ikinci bir alternatif uyuşmazlık tahlil yoluna başvuruyu zarurî kılmak kabul edilemez.
Nitekim Yargıtay haklı olarak Tahkime gitmeden evvel sigortacıya müracaat zaruriliği ve 15 günlük mecburî bekleme/anlaşma mühletinin verilmiş olmasını tek başına bir alternatif uyuşmazlık tahlil yolu olarak kabul etmiştir.
Yrg 4. HD, 20.01.2022 T., 2021/14429 E., 2021/5729 K.
“2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 97. Unsuru ile davaya ve Tahkime gitmeden evvel sigortacıya müracaat zaruriliği ve 15 günlük zarurî bekleme/anlaşma müddeti verilmiş olması, tek başına esasen bir alternatif uyuşmazlık tahlil prosedürü niteliğindedir. 97. husus varken mecburî arabuluculuğa gidilmesi aranamaz. “
Hatta Yargıtay 4. Hukuk Dairesinin bugün Resmi Gazetede yayınlanan (20 Şubat 2025, sayı 32819) kararında birebir münasebetlerle yalnızca Sigorta Tahkim Komitesine başvururken değil birebir vakitte mahkemelere dava açamadan evvel de arabuluculuğa müracaatın aranmaması gerektiği belirtildi.
Dava kaidesi arabuluculuk üzere tahkim kuralı arabuluculuğun getirilmesi halinde, ziyan görenlerin haklarının elde edilmesi kıymetli ölçüde zorlaşacağından bu istikamette yapılacak bir yasal düzenleme Anayasa’da teminat altına alınan hak arama özgürlüğünü sınırlamış olur.
Zorunlu arabuluculuğun bilhassa taraflardan birinin zayıf pozisyonda olduğu uyuşmazlıklar bakımından, adil yargılanma hakkının tesisi açısından elverişli bir alternatif uyuşmazlık tahlil formülü olmadığı, arabuluculuğun pratikte güçlü pozisyondaki bireylerin güçsüz pozisyondaki şahıslara karşı üstünlük sağladığı, güçlünün istediği istikamette uzlaşmanın ortaya çıktığı bir tahlil tekniğine dönüştüğü dikkate alındığında tahkim kuralı arabuluculuk düzenlemesi uyuşmazlıkların zayıf taraflarını yeterlice mağdur edecektir. Hak sahipleri gerçek alacakları yerine çok daha azına razı olarak anlaşacaklardır. Arabuluculuğun bu olumsuz sonuçlarına isimli yargıdaki yargılamanın çok uzun sürmesi nedeniyle katlanılabilir tahminen, fakat neredeyse arabuluculuk yolunda olduğu üzere çok kısa müddette yargılama yapan Sigorta Tahkim Kurulu varken neden hak sahipleri alacağından feragat etmek zorunda kalsın. Bu nedenle yalnızca uyuşmazlıkların kısa müddette çözümlenmesine değil tıpkı vakitte adil yargılanma hakkının tesisine de imkan tanıyan Sigorta Tahkim Kurulunun bu işlevine ziyan verici formüllerden kaçınılmalıdır.
Tahkim kuralı arabuluculuğun getirilmesi Devlete de ek bir mali yük getirecektir.
Sigorta tazminat alacakları için Sigorta tahkim Komitesine başvurmadan evvel arabuluculuğa müracaat kuralı getirilmesi halinde yılda 600 bin sigorta uyuşmazlığının arabulucuların önüne gelmesi demektir ki, bu da Devlete çok değerli ek mali yük getirecektir. Çünkü arabuluculuk görüşmelerinin birinci 2 saatinin fiyatını Devlet karşılamaktadır. Halbuki Sigorta Tahkim Komitesinin işçi masrafları ve hakem fiyatları, müracaat sahiplerince ödenen müracaat fiyatları ve komiteye üye olan sigorta şirketleri tarafından ödenen üyelik aidatlarından karşılanmaktadır. Bu nedenle yargılamada devletin hiçbir mali takviyesine gereksinim duyulmamaktadır.