16. Memleketler arası Hrant Dink Ödülü, bu akşam akşamı yapılan merasimle sahiplerini buldu.
2024 Memleketler arası Hrant Dink Mükafatı, Türkiye’deki en uzun ömürlü bayan örgütlenmelerinden biri olarak bayanların bir ortada güçlenmesine imkan sağlayan, yıllardır şiddete karşı uğraş eden Mor Çatı Bayan Sığınağı Vakfı ve Sierra Leone’de yaşadığı toplulukta derin köklere sahip bir geleneği dönüştürme çalışmaları nedeniyle aile üyeleri ve toplum önderleri dahil olmak üzere toplumsal yansılara karşın örgütlülük oluşturarak kız çocukları ve bayanlar için bayan genital mutilasyonuna karşı uğraşını uzun yıllardır devam ettiren Rugiatu Neneh Turay aldı.
Nezaket Erden ve Hakan Emre Ünal’ın sunuculuğunu üstlendiği merasime Cemal Reşit Rey Konser Salonu mesken sahipliği yaptı. Merasimde, vakıf ismine izleyicilere hoşgeldiniz bildirisini Hrant Dink Vakfı Başkanı Rakel Dink iletti. Ödül merasimine Mahir Günşiray ve Eric Nazarian seslendirmeleriyle eşlik etti.
Törende Lara Di Lara’ya ilişkin ‘Bir Garip Hal’ müziğine Kerem Can Dündar eşlik etti, müziğe 23,5 Hrant Dink Hafıza Yeri konut sahipliği yaptı. Vartan Harutyunyan yakın komşu Ermenistan’da bu gece için kaydettiği ‘Boundless Fields’ müzik performans görüntüsüyle merasimde yer aldı. Geceye özel akustik performanslarıyla Cemal Reşit Rey Konser Salonu’nda sahne alan Peyk’in ‘Köleler ve Kilitler’ ve ‘Denizdeyim’ modülleri izleyicilerle buluştu.
Hrant Dink Mükafatı gecesinde Rakel Dink’ten bildiri: Devletlerin şiddeti, toplumsal şiddeti besliyor; yükselen şiddet yaşama değil, mevte hizmet ediyor
Mor Çatı: Şiddetsiz, eşit ve adil bir ömür için gayretimiz ortak
Mor Çatı Vakfı, ödül konuşmasında şunları kaydetti:
“Bugün burada Hrant Dink Ödülleri’nde bir ortada olmak, bizim için Türkiye’de ayrımcılığa karşı verdiğimiz uğraşın ve kurduğumuz dayanışmanın gücünün, öbür bir dünya kurmaya dair inancımızın iştirakinin bir tabiri. Burada mükafatı almak üzere kalabalık bulunmamız Mor Çatı’nın yapısal olarak hiyerarşik olmayan kolektif kimliğini vurgulamak ve bu mükafatı Mor çatı’dan yolu geçen tüm bayanların ortak gayreti ismine aldığımızı göstermektir.
Mor Çatı, 80’li yıllarda, kimsenin hakkında dahi konuşmadığı erkek şiddetine karşı sokaklara dökülme iradesi göstermiş ve patriyarkaya karşı en büyük gayretin bayan dayanışması olduğuna inanan feministlerce erkek şiddetine karşı gayret etmek, bayandan bayana dayanışmanın çatısı olmak gayesiyle kuruldu. Bizler, farklı vakitlerde Mor Çatı’ya yolu düşmüş ve bu dayanışmanın kesimi olmuş gönüllüler olarak öznesi olduğumuz bu çabayı hayatlarımızın her alanında vermek için çabalıyoruz.
“Dayanışmanın kesimi olan tüm bayanlar için kabul ediyoruz”
Geçmişe dönüp baktığımızda, ismini dahi bilmediğimiz sayısız bayanla birlikte feminist hareketin mümkün kıldığı çaba ve kazanımın tarihini görüyoruz. Yükselen nefret atmosferinin ve her alanda kazanımlarımıza, eşit ve adil bir hayat kurma imkanlarımıza yönelen akınların kol gezdiği bugünlerde, neleri değiştirdiğimizi hatırlamak güçleşebiliyor. Mesela bu ülkede bayanların çaba ederek ayrımcı kanunları değiştirdiğini, Uygar Kanun’u yine yazdığını, sığınaklar ve bayan müşavere merkezleri açtırdığını biliyoruz. Bugün bayan düşmanları dahi bayanların şiddeti hak ettiğini söylemeye buna inansalar bile çekiniyorlarsa, feminist uğraş sayesinde. Bu nedenle bayanların eşit haklarına göz dikildiği, feminizmin itibarsızlaştırılmaya çalışıldığı şu devirde, bizler bu çabayı sahipleniyor; güçlü ve umutlu hissediyoruz.
Ne var ki patriyarka ve erkek şiddeti ile gayret salt devleti yönetenlerle ilgili bir sorumluluk değil. Şiddete uğrayan bayanlardan, şiddet uygulayan erkeklerden konuşurken kendimizden konuşuyoruz. Her birimiz eşit derecede hem kendimizi hem toplumu değiştirme sorumluluğu taşıyoruz. Feminist bir örgüt olarak bu sorumluluğun ötesinde, dünyayı cinsiyet ayrımcılığının olmayacağı bir biçimde değiştirme hayalimiz var. Tam da bu nedenle bugün bu mükafatı Mor Çatı’nın sürdürdüğü dayanışma ve çaba için değil, gözünü açtığı günden itibaren hatta anne karnında şiddete uğramaya başlamış, vücuduna, emeğine yabancılaşmış, kendi hayatına dair hiç karar alamamış fakat tüm bunlara karşın hayatını değiştirmek için adım atarak Mor Çatı’ya ulaşan ve bu dayanışmanın kesimi olan tüm bayanlar için kabul ediyoruz.”
Sierra Leone’de aile üyeleri ve toplum önderleri dahil olmak üzere toplumsal reaksiyonlara karşın örgütlülük oluşturarak kız çocukları ve bayanlar için bayan genital mutilasyonuna karşı uğraşını uzun yıllardır devam ettiren Rugiatu Neneh Turay ise ödül konuşmasında şunları söyledi:
“Müsaadenizle, mevcut protokol kuralları çerçevesinde ilerlemek isterim. Sizlere Sierra Leone’den, kendisi maden zengini bir ülke olmasına karşın halkının yüzde 74’ünün sefalet ve yoksulluk içinde yaşadığı bir ülkeden selam getirdim. Sahip olduğu verimli topraklara karşın kendi yurttaşlarını besleyemeyen bir ülkeden. Nüfusunun yüzde 52’sini oluşturan bir kısmın insan haklarını görmezden gelen, kendi vatandaşlarını müdafaa iradesi göstermeyen siyasi başkanların yönettiği bir ülkeden.
Bu ziyanlı uygulamayla uğraş seyahatim, annemi kaybettikten 10 gün sonra, hâlâ okula devam ettiğim bir devirde başladı. Üvey annem ve halam bana ve kız kardeşlerime kadınlığa erişme günümüzün gelip çattığını söyledi. Bu olay 15 Temmuz 1985 sabahının erken saatlerinde yaşandı. Birinci başta oldukça heyecanlanmıştım, zira bu işin ayrıntıları bana açıklanmamıştı. Evvel gözlerimiz bağlandı, sonrasında sırayla karanlık bir odaya alındık. İşte bu karanlık odada yaşadıklarımız, bugün hâlâ içimde taşıdığım, tanım edemediğim bir acıyla bezenmiş yaralar açtı.
Klitorisim, olabilecek en zalimane sistemlerle kesildi, üstelik beni çok sevdiklerini ve kaybettiğim annemi temsil ettiklerini sav eden akrabalarımın gözleri önünde, ben can çekişir haldeyken. En hafif tabiriyle, ihanete uğramış, istismar edilmiş ve taciz edilmiş hissetim. İçim, tüm benliğim acıyla, büyük bir acıyla kaplandı. Bu yazgı anında, baş karışıklığı, pişmanlık, nefret ve ruhuma yapılan bu berbatlığın intikamını alma hisleriyle doldum.
Yaşım ilerledikçe, kalbimde bir değişim ve dönüşüm dileği yer etti. Kültür kisvesi altında bayanları ve kız çocuklarını insanlıktan çıkaran bu zalimane ve barbarca uygulamayı durdurmak istedim.
Ülkemdeki kültürel pratiklere dair anlatıyı değiştirme tarafındaki güçlü kararlılığım devam ederken, klâsik olarak tanınan ve kabul gören şiddete karşı durabilirsem, bayanlara ve kız çocuklarına karşı işlenen başka tüm şiddet çeşitlerini de ele alabileceğimi anladım.
2000 yılında, ülkemizdeki en tartışmalı problem üzerine eğilebilmek için Amazon İnisiyatifi Hareketi’ni (AIM) kurdum. Sierra Leone Bayan Genital Mutilasyonunu yasaklamamış olan az sayıda ülkeden biri. Siyasalların oy devşirmesine imkan sağlayan bir husus olduğu için hem geçmiş devirlerdeki hem de günümüzdeki hükümetler bu mevzuyu ele almadılar. Ziyanlı bir uygulama olan Bayan Genital Mutilasyonu, siyasi etraflarda hiçbir vakit tartışılmamıştı; bu durum, beni 2007’de siyasete atılmaya yöneltti. Bir encümen üyesi sıfatıyla, Bayan Genital Mutilasyonu uygulamasına son verme gündemini siyasete, yönetişim yapılarına ve sisteme taşımış oldum.
Tıpkı Hrant Dink üzere, hem şahsen kendim hem de ailem çeşitli taarruzlarla karşılaştık. İki defa, şiddet yanlıları tarafından gönderilen haydutlar, konutuma girerek bütün eşyalarımı gasp ettiler. Geleneğin karşısında durmak için ödediğim bedellerden yalnızca biriydi bu. Neyse ki, bu iki taarruz sırasında da konutta değildim. Meskende olmadığım için baht yapıtı kurtuldum. Ölebilirdim.
Erkeklerin kapalı örgütlenmesi (poro) birkaç kere bana karşı fizikî hücumda bulundu. Beni koruyacak kimse yoktu; can ve mal güvenliğinden sorumlu devlet kurumu olan polis teşkilatı dahi beni korumadı. Klan reisi tarafından kendi topluluğumdan atıldım. Tüm bunlar yaşanırken, hiçbir vakit duruşumdan vazgeçmedim ya da kaçmadım.
Topluluğunu ve halkını tanıyan birisi olarak, gerek Bayan Genital Mutilasyonu ile gayret etmek gerekse bayanların siyasete katılmalarını, kendi topluluklarında, bölgelerinde ve ülkelerinde karar alma süreçlerinin bir kesimi olmalarını ve liderlik konumlarına gelmelerini sağlamak için bütüncül bir yaklaşım önerdim. Birkaç atölye çalışması ve iştirakçi aktiflik sonrası, bu pozisyonlara gelen bayanların sayısı gün geçtikçe arttı ve bayanların sesleri daha fazla duyulmaya başladı.
Parçası olduğum inisiyatifimiz aracılığıyla, bayanlar ve genç kızlar ortasında okur müelliflik oranının çok düşük olması sebebiyle, mabet ve ibadet yerleri yerine okulların inşa edilmesini savunduk. Lakin ve lakin kendi topluluklarımızı güçlendirdiğimiz ölçüde aktivist olarak çabaya devam edebilir ve kazanım sağlayabiliriz. Uğruna çaba ettiğimiz beşerler neden gayret ettiğimizi bilmeliler.Düzeltmek için uğraş gösterdiğimiz problemlerin ne olduğunu anlamalılar. Ayrımcılığın, toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin, cehaletin ve yoksulluğun jenerasyonlar uzunluğu insanların şevkini nasıl kırdığını, onları nasıl insanlıktan çıkardığını anlamalılar. Fizikî manada olmasa da duygusal ve ahlaki olarak bizimle birlikte yolun sonuna kadar ölesiye yürümeye hazır olmalılar.
“Bedeni yok edebilirsiniz, lakin yeterli işleri öldüremezsiniz”
Toplumsal cinsiyet, din, kültür, ırk temelli şiddetten büsbütün arınmış bir dünya için yılmadan çalışan insan hakları aktivisti ve gazeteci Hrant Dink’in anısına ithafen kurulan bu vakıf, kendisini öldüren korkaklara karşı verilebilecek en açık ve net iletisi veriyor: Vücudu yok edebilirsiniz, lakin yapılan uygun işleri öldüremezsiniz. Kendisi hayattayken yaptığı tüm çalışmalar, bu salonda bulunan her bir bireyi hem sınamış hem de yürek vermiş. Bugün, kendisinin efor ve çalışmalarından hareketle, ülkeniz dışında misal çalışmaları yürüten, bu uğurda, dünyayı daha güzel bir yer haline getirmek için kendi hayatlarını feda eden şahısları tespit ediyorsunuz. Eşitliğe kavuşmak isteyenlerin, insan hakları ve adaleti ilerletmek isteyenlerin hakkını teslim etmek ve onlarla birlikte bu çabayı kutlamak için bunu yapıyorsunuz.
“İsmini taşıyan bu mükafatı almaktan onur duyuyorum”
Bu vesileyle, babama, inisiyatifimizdeki çalışanlara, eşime ve yakın dostlarıma teşekkür etmek istiyorum. Onların dayanağı olmaksızın bugün burada karşınızda olamazdım. 25 yılı aşkın bir müddettir birlikte çalışma fırsatı bulduğum tüm program faydalanıcılarımıza ve topluluk üyelerimize minnettarım. Sizlerle birlikte çalışabilmek, hayatlarınızı paylaşabilmek büyük bir onur.
Büyük bir onur ve gururla kabul ettiğim bu mükafatı, benim en büyük destekçilerim olan, Port Loko ve Tonkolili bölgesindeki bayanlara, aileme, inisiyatif çalışanlarımıza, merhum anneme, çocukluk arkadaşıma ve eşime ithaf ediyorum. Bugüne kadar çeşitli memleketler arası mükafatlar aldım; lakin yaslandığı tarih ve bağlamdan dolayı, bu mükafatın kalbimde başka bir yeri var.
Hrant Dink’in de çok güzel bildiği üzere, bahadır olmak, toplumlarımızın görmezden gelmeyi yahut üstünü örtmeyi tercih ettiği hak sorunlarını konuşmaya devam etmek her vakit çok da kolay olmuyor. Bu insanı sahiden çok yalnız hissettirebiliyor. Lakin tam da bu hayati değere sahip konuşmalar ve devam eden diyalog sayesinde bir farkındalığa ulaşabiliyoruz; bu farkındalık sayesinde herkesin yararını gözeten bir toplumsal değişim mümkün olabiliyor. Hrant Dink’in bu alandaki katkıları hiçbir vakit unutulmayacaktır; kendisinin ismini taşıyan bu mükafatı almaktan onur duyuyorum.”
|
2024 JÜRİSİ Ödülün bu yılki heyetinde, 2023 Memleketler arası Hrant Dink Mükafatı Sahibi bağımsız radyo kanalı Açık Radyo, 2023 Memleketler arası Hrant Dink Mükafatı Sahibi insan hakları ve ekolojik haklar için uğraş eden José Alvear Restrepo Avukatlar Kolektifi, hukukçu ve akademisyen Aslı Bâli, siyaset bilimci, akademisyen ve muharrir Fatmagül Berktay, insan hakları hukuku avukatı Orta Ghazarian, insan hakları hukuku avukatı Wolfgang Kaleck, tarih ve siyaset bilimci, akademisyen Reşat Kasaba, orkestra şefi Cem Mansur, gazeteci ve müellif Zeynep Oral, tiyatrocu, sinemacı ve seslendirme sanatkarı Tilbe Saran, Hrant Dink Vakfı başkanı Rakel Dink yer alıyor. Uluslararası Hrant Dink Mükafatları, 2023’te bağımsız radyo kanalı Açık Radyo ve Kolombiya’da insan hakları ve ekolojik haklar için çaba eden José Alvear Restrepo Avukatlar Kolektifi, 2022’de insan hakları örgütü Türkiye İnsan Hakları Vakfı’na ve Afganistan’dan bayan hakları savunucusu Shaharzad Akbar’a, 2021’de bayan hakları savunucusu, avukat Canan Arın’a ve Filipinler’den gazeteci Maria Ressa’ya, 2020’de insan hakları aktivisti Osman Kavala’ya ve Mısır’da bayan hakları aktivisti Mozn Hassan’a, 2019’da bayan hakları aktivisti Nebahat Akkoç’a, insan hakları ve etraf hakları aktivisti Agnes Kharshiing’e, 2018’de geçmişle yüzleşme ve diyalog odaklı çalışmalar yürüten insan hakları aktivisti Murat Çelikkan’a ve Yemen’de insan haklarını savunmak ve korumak için uğraş eden Mwatana İnsan Hakları Örgütü’ne, 2017’de insan hakları ihlallerini hem Türkiye’nin hem de milletlerarası toplumun gündemine taşıyan avukat Eren Keskin’e ve yapıtlarıyla tüm dünyada yaşanan eşitsizliklere dikkat çeken Çinli sanatçı Ai Weiwei’ye, 2016’da Malavi’de çocukların insan hakları üzerine çalışan kabile reisi Theresa Kachindamoto ve insan hakları ve hukukun üstünlüğü için gayret eden Diyarbakır Barosu’na, 2015’te Suudi Arabistan’dan bayan hakları savunucu Samar Badawi’ye ve LGBT hakları için çaba eden KAOS GL’ye, 2014’te isimli tıp uzmanı ve insan hakları savunucusu Şebnem Korur Fincancı’ya ve anti nükleer aktivisti Angie Zelter’e, 2013’te insan hakları savunucusu Nataša Kandic’e ve gözaltında kaybedilen yakınlarını arayan Cumartesi Anneleri / İnsanları’na, 2012’de müellif İsmail Beşikçi’ye ve insan hakları örgütü Milletlerarası ‘Memorial’ Topluluğu’na, 2011’de gazeteci, müellif Ahmet Altan’a ve gazeteci, insan hakları savunucusu Lydia Cacho’ya, 2010’da Türkiye Vicdani Ret Hareketi’ne ve hukukçu Baltasar Garzón’a, 2009’da gazeteci, müellif Alper Görmüş’e ve gazeteci, muharrir Amira Hass’a verildi. |
|
Annesi ve babası Can Atalay’ın “suçlarını” anlatıyor
|
