Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklif ile e-ticaret bölümünde rekabeti bozucu yahut sınırlayıcı faaliyetlerin engellenmesi, çok oyunculu bir yapının tesisi ve kesimin sıhhat biçimde büyümesi amaçlanıyor.
E-ticaretin mevcut durumunda, e-ticaret pazar yerleri kıymetli bir satış kanalı olarak öne çıkıyor. Türkiye’de 2019’da yüzde 9,8 olan e-ticaretin genel ticarete oranı, yaklaşık iki katına çıkarak 2021’de yüzde 17,7 olarak gerçekleşti. Gelecek devirde bu oranın daha da artması bekleniyor.
2021’de perakende e-ticaret hacmi 234 milyar lira olarak gerçekleşirken, bu hacmin yaklaşık yarısını kesimin önde gelen e-ticaret pazar yerlerindeki satışlar oluşturdu. Bu oran da her geçen gün artma eğilimi gösteriyor.
2020’de 256 milyon 861 olan e-ticaret faaliyetinde bulunan işletme sayısı, 2021’de yüzde 88’lik artışla 484 milyon 347’ye ulaştı. Bu işletmelerin 472 milyon 604’ü, elektronik ticaret pazar yerlerinde faaliyette bulunuyor.
İşletmelerin e-ticaret pazar yerlerine nazaran dağılımına bakıldığında ise yüzde 74’ünün sadece bir, yüzde 12’sinin iki, yüzde 6’sının üç ve yüzde 3’ünün dört ve üzeri pazar yerinde satış yaptığı görülüyor. Dalın az sayıda e-ticaret pazar yerinde ağırlaşması hem satıcıların hem de tüketicilerin bu pazar yerlerine olan bağımlılığını artırıyor ve birtakım meseleleri gündeme getiriyor.
E-ticaret pazar yerlerinde aracılık hizmeti sunulan işletmelerin büyük kısmını, mikro ve küçük işletmeler oluşturuyor ve e-ticaret aracı hizmet sağlayıcıların kelam konusu işletmeler karşısında asimetrik pazarlık gücü bulunuyor. E-ticaret aracı hizmet sağlayıcılar, bu gücü kullanarak haksız ve adil olmayan uygulamalarda bulunabiliyor.
AGRESİF BÜYÜME STRATEJİLERİ YENİ E-TİCARET SİTELERİNİ ZORA SOKUYOR
E-ticaret faaliyetleri incelendiğinde, elektronik ticaret pazar yerleri açısından piyasada bir ağırlaşma kelam konusu. Ağır bir reklam sürecini de içeren agresif büyüme stratejileri uygulayarak büyük ölçekli hale gelen e-ticaret aracı hizmet sağlayıcılar, sahip oldukları ağ tesirleri ve ölçek ekonomilerinden faydalanarak pazardaki pozisyonlarını daha da güçlendiriyor, pazarlık gücü, tüketici tercihlerini belirleme yeteneği ve hizmet sağlayıcılar üzerindeki denetim imkanlarıyla e-ticaret dalına yeni aracı hizmet sağlayıcıların dahil olmasını zorlaştırıyor.
Söz konusu işletmeler e-ticaretin tamamlayıcı kesimleri olarak görülebilecek lojistik, kargo ve ödeme hizmetleri üzere bölümlerde de kelam sahibi oluyor ve e-ticaret pazar yerlerine olan bağımlılığı ve ağırlaşmayı daha da artırıyor. Artan bağımlılık, uzun periyotta fiyatların yükselmesine, sunulan eserlerin kalite ve çeşitliğinin azalmasına, hizmetlerin tekdüzeleşmesine ve inovasyonun azalmasına neden olabiliyor.
Diğer taraftan başta ABD olmak üzere, dünya genelinde kamu otoriteleri, piyasa aksaklıklarının önüne geçmek, adil ve şeffaf ticari şartları tesis etmek ve rekabeti esirgeyici önlemleri alarak gerek platform içi gerek platformlar ortası dengeyi gözetmek hedefiyle mevzuat çalışmaları yürütüyor.
REKABETİ ENGELLEYEN YAHUT SINIRLAYAN HER HAREKET ENGELLENECEK
Bu kapsamda dalda rekabeti bozucu yahut sınırlayıcı faaliyetlerin engellenmesi, e-ticarette çok oyunculu bir yapının tesis edilmesi ve e-ticaretin sıhhat bir halde büyümesi hedefiyle Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi hazırlandı.
Ticaret Bakanı Mehmet Muş’un, “birden fazla oyuncunun pazarda yarışabileceği bir sistemin kurulmasını, adil ve rekabetçi bir ortamın oluşmasını hedefleyen düzenleme” olarak tanımladığı kanun teklifiyle, tüm e-ticaret aracı hizmet sağlayıcılara yükümlülükler getirilecek.
E-ticaret pazar yerlerindeki fikri ve sınai mülkiyet hakkı ihlalleri önlenecek ve hukuka muhalif içerikler ile e-ticarette meydana gelen haksız ticari uygulamalar engellenecek.
E-ticaret aracı hizmet sağlayıcılar tarafından satıcılara yapılacak ödemelere ait müddetler kısaltılacak.
E-ticaret aracı hizmet sağlayıcılarınca rastgele bir hizmet verilmeden haksız biçimde satıcılardan fiyat alınmayacak. E-ticaret aracı hizmet sağlayıcıların kendisinin yahut ekonomik bütünlük içinde bulunduğu şahısların markalarını taşıyan malları satışa sunması yahut satışına aracılık etmesi engellenecek.
E-ticaret aracı hizmet sağlayıcı yahut e-ticaret hizmet sağlayıcının olumlu irade beyanını almadan bunların tescilli markalarını kullanarak çevrim içi arama motorlarında pazarlama ve tanıtım faaliyetinde bulunmayacak.
E-TİCARET HİZMET SAĞLAYICILARI LİSANSLANDIRILACAK
Kanun teklifi ile net süreç hacmi 10 milyar lira üzerinde olan e-ticaret aracı hizmet sağlayıcılara yükümlülükler getiriliyor.
E-ticaret aracı hizmet sağlayıcılar lisanslandırılacak. E-ticaret aracı hizmet sağlayıcıların, elde ettiği dataları kullanarak bünyesindeki satıcılarla haksız rekabet etmesi engellenecek.
Satıcılar, kendilerine ilişkin dataları diledikleri vakit öbür e-ticaret pazar yerlerine taşıyabilecek. Birden fazla e-ticaret ortamında faaliyet gösterilmesi halinde bu ortamlar ortasında erişim imkanı sunulmayacak.
Net süreç hacmi 30 milyar lira ve süreç sayısı 100 bin adedin üzerinde olan e-ticaret aracı hizmet sağlayıcılar, pazar yerlerinin piyasadaki rakipleri dışlayıcı halde reklam ve indirim faaliyetlerinde bulunamayacak.
Net süreç hacmi 60 milyar lira ve süreç sayısı 100 bin adedin üzerinde olan e-ticaret aracı hizmet sağlayıcıların, pazar yerlerinde cüzdan gibisi elektronik para kuruluşu olarak gerçekleştirdikleri faaliyetlere sınırlamalar getirilecek.
E-ticaret aracı hizmet sağlayıcıların, pazar yerlerindeki satışlar ile satıcı olarak yaptıkları satışlar ve fiziki satışları hariç, kargoculuk faaliyetleri kısıtlanacak.
Mal yahut hizmet ilanlarının yayımlanmasına elektronik ortam sağlaması halinde, birebir ortamda mal yahut hizmet teminine yönelik mukavele yapılmasına ya da sipariş verilmesine imkan sağlanması engellenecek.